S z c z y t n i k i  i  Ś w i ą t n i k i  D o l n e

w  par.  Brzezie k. Wieliczki

                  

 

 Jan  Bułat
                        "Zespół  teatralny  Koła  Młodzieży  w Szczytnikach,  lata  1924 - 1957"
                                [ artykuł ze zbiorów prywatnych p. Anny Wcisło ze Szczytnik ]


 We wsi Szczytniki gmina Gdów działał z przerwami w latach 1924 - 1957 zespół teatru amatorskiego Koła Młodzieży. 

 Przygotował w tym czasie ponad 30 przedstawień, które odegrał ponad 40 razy, a obejrzało je w sumie ponad 5 tysięcy ludzi 

 na wsi. Jego działalność ustała, gdy do wiejskich domów dotarły radio i telewizja.
 Zainteresowanie teatrem amatorskim w Szczytnikach pochodzi z działalności - w początkach XX wieku - Kółek Rolniczych

 i  Towarzystwa Szkół Ludowych ( TSL ).

 W lutym 1920 r. i marcu 1921 r. staraniem Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego
 i Małopolskiego Związku Młodzieży Wiejskiej odbyły się w Krakowie bezpłatne kursy dla reżyserów teatrów włościańskich. 

 Uczestnicy tego kursu rekrutowali się z Kół Młodzieży Wiejskiej i Kółek Rolniczych.
 W 1907 r. bocheńskie Koło TSL im. Marii Konopnickiej jako jedno z pierwszych w kraju podjęło próbę stworzenia teatru 

 włościańskiego, w którym aktorami byli włościanie i włościanki.

 Syn pochodzącego ze Szczytnik Klemensa Skiminy, nauczyciela w Pcimiu - Stanisław Skimina, w latach 1911 - 1913

 jako profesor Gimnazjum w Bochni ( po II Wojnie Światowej, profesor filologii klasycznej UJ w Krakowie ) był działaczem Koła 

 TSL im. M. Konopnickiej w Bochni.
 W tutejszej okolicy przed I Wojną Światową, gdy Polska była pod zaborami, z okazji Obchodów Narodowych Rocznic 

 zorganizowano przedstawienia w Chełmie, Chrości (części Staniątek), Gdowie, Grodkowicach (w ochronce), w Niegowici
 i Stanisławicach.
 O początkach działalności zespołu teatralnego koła Młodzieży w Szczytnikach gmina Gdów wiemy ze skromnych zapisów

 w kronice szkoły w Szczytnikach i opowiadań uczestników tej działalności - Janiny Urbanowej, Ludwika Urbana,

 Julii Bułat - Skiminowej, Adeli Urban - Żupnikowej i Mieczysława Franciszka Strojka.

                                                                        SCENA  ROZBIERALNA

 W kronice szkoły w Szczytnikach, rok szkolny 1926 - 27 zapisano : "W czasie wakacji 1926 r. stanęła scena staraniem 

 tutejszego Koła Młodzieży za cenę 450, - zł. Scena jest rozbieralna, malowana w dwóch zmianach dekoracji.

 Scena owa znajduje się w budynku szkolnym, przechowywana z braku miejsca na strychu".
 Jedna dekoracja przedstawiała wnętrze mieszkania, druga ogrodowy pejzaż. Składała się z 10 kulis z płótna
 na drewnianych ramach. Na kulisach frontonu sceny u góry nad kurtyną był napis : "Oświata ludu, dokona Cudu",
 rok : "1926" oraz skrót ; TSL. Kurtyna z czerwonego płótna z namalowanym wielkości 1 m godłem państwa - orzeł biały
 w złotej koronie, wokół napis : "Wolność - Równość - Niepodległość". podłoga sceny o wym. 2,5 x 4,6 m.

 Oświetlenie sceny i sali - lampami naftowymi.

 Scenę i kurtynę malował bocheński malarz artysta  Marcin Samlicki - krewny nauczycielki, później kierowniczki szkoły

 w Szczytnikach - P. Kazimiery Samlickiej - Łysakowej.

 M. Samlicki w tym czasie przez ponad 10 lat przebywał we Francji. W lecie 1926 r. przebywał w rodzinnej Bochni.

 przed wyjazdem do Francji współpracował w działalności TSL w Bochni.

 Namalowane napisy na kurtynie pochodzą z haseł Rewolucji Francuskiej, na frontonie sceny "Oświata ludu,

 dokona Cudu" - to hasło na Walne Zgromadzenie członków Koła TSL im. M. Konopnickiej w Bochni
 dn. 16 marca 1910 roku.
 Niestety, scena ta w czasie budowy obecnego Domu Strażaka w 1979 r. zginęła, a kurtynę ze względu na namalowane
 na niej treści - w 1949 r. skonfiskowali funkcjonariusze UB w Bochni.

                                                              DZIAŁALNOŚĆ  W  LATACH  1924 - 1934

 W okresie tym przygotowano i odegrano z dużym powodzeniem jasełka Lucjana Rydla "Betlejem Polskie", sztuki ludowe W.L. 

 Anczyca "Łobzowianie", "Chłopi arystokraci", "Flisacy" ; wodewile Konstantego Krumłowskiego "Królowa przedmieścia"

 i "Śluby rybackie" ; Konstantego Turskiego "Krowoderskie zuchy" i inne.
 Skład zespołu :
 Julia Bułat - Skiminowa,
 Stanisława Kołos - Klaperowa,
 Maria Kołos - Lasoniowa,
 Maria Kołos - Skiminowa,
 Adela Urban - Żupnikowa,
 Stanisław Bułat,
 Andrzej Kołos,
 Leopold Kołos,
 Eugeniusz Strojek,
 Ludwik i Piotr Urban,
 Czesław i Leon Wcisło
 
i inni.
 DziałalnoŚć zespołu rozpoczęła Olimpia Jelonkówna - nauczycielka kierujĄca szkołĄ w Szczytnikach
 (pochodziła z Niegowici) i młody miejscowy gospodarz - Czesław Wcisło z zespołem Koła Młodzieży Wiejskiej
 w Szczytnikach.
 W 1925 r. kierownikiem szkoły w Szczytnikach został Józef Łysak, który w latach 1925 - 28 owocnie współpracował
 z Kołem Młodzieży w organizowaniu przedstawień. Pod jego opieką poziom przedstawień wydatnie się podniósł.
 Na przedstawienia do Szczytnik przyjeżdżali widzowie z bliższej i dalszej okolicy, a nawet z Krakowa.
 Julia Bułat - Skiminowa wspomina, jak doręczała dziedzicowi w Grodkowicach - P. Żeleńskiemu, zaproszenie
 na przedstawienie "Królowa przedmieścia". Dziedzic zaproszenie przyjął, pogratulował młodzieży w Szczytnikach 

 przygotowania ambitnego przedstawienia, przeprosił, że nie będzie obecny na przedstawieniu i przekazał dla zespołu 

 odpowiednią kwotę.
 Gdy w roku 1928 Józef Łysak zaangażował się w działalnośc BBWR, zerwana została współpraca. Koło Młodzieży Wiejskiej 

 "Znicz" przestało urządzać przedstawienia w szkole. Wystawiali je w niewykończonym domu Wincentego Wcisło,

 s. Mateusza w Szczytnikach. W przygotowaniu przedstawień pomagała Janina Urbanowa, która wkrótce przeszła
 na emeryturę. Józef i Kazimiera Łysakowie z dziatwą szkolną i grupką młodzieży urządzali w szkole r

 ocznicowo - okolicznościowe przedstawienia i akademie.

                                                          DZIAŁALNOŚĆ  W LATACH  1945 - 1950

 Zespół teatralny w Szczytnikach od listopada 1945 r. do lipca 1948 r. pod patronatem Koła Młodzieży Wiejskiej "Wici",
 od 22 lipca 1948 r. pod patronatem Koła Wiejskiego ZMP w "wiciowym" składzie urządził takie przedstawienia : jasełka
 L. Rydla "Betlejem polskie", (1945 r.  - Szczytniki, 1947 r. - Szczytniki, Targowisko, 1949 r. - Szczytniki) ; sztuki ludowe
W. L. Anczyca "Łobzowianie" (1946 r. - Szczytniki, Marszowice) i "Chłopi arystokraci" (1946 r. - Szczytniki, Targowisko) ; 

 wodewile k. Krumłowski "Królowa przedmieścia" (1946 r. - Szczytniki, Brzezie, Szarów, Targowisko), "Śluby rybackie"
 (1947 r. - Szczytniki, Targowisko) ; K. Majeranowski "Muchy kleparskie" (1948 r. - Szczytniki, Brzezie, Targowisko) ;

 komedie "Mundur swatem" (1947 r. - Szczytniki, Targowisko) ; M. Bałucki "Grube ryby" (1948 r. - Szczytniki, Brzezie),

 "Magda" (1949 r. - Szczytniki, Targowisko), Helena Choińska "Znajdziesz w polu mój grób" (1947 r. - Szczytniki,
 Targowisko) ; jasełka (1948 r. - Szczytniki).
 Skład zespołu :
 Maria Bułat - Kołosowa,
 Daniela Lasoń - Rudkowa (do 1947 r.),
 Janina Skimina - Radwańska (do 1947 r.),
 Anna Sobór - Fitowa,
 Aleksandra Strojek - Bułatowa,
 Genowefa Wcisłówna,
 Bolesław Bielski,
 Józef, Marian, Stanisław Bułat, synowie Andrzeja,
 Stanisław Bułat, syn Piotra nr 134,
 Jan Bułat, syn Piotra nr 122,
 Jan Bułat, syn Aleksandra,
 Piotr Kołos,
 Stanisław Kołos,
 Mieczysław i Stanisław Lasoń, synowie Marcelego (do 1947 r.),
 Józef Siuda,
 Zdzisław Skimina,
 Mieczysław F. Strojek,
 Franciszek Wcisło, syn Franciszka,
 Jan i Stanisław Wcisło, synowie Juliana
 Jan Wcisło, syn Marcina.
 "Betlejem polskie" i "Łobzowianie" zespół wystawił w szkole we współpracy z kierownikiem szkoły Edwardem Kuszlikiem.  

 Wiosną  1946 r. z powodów finansowych współpraca została zerwana.
 Koło M.W. "Wici" zorganizowało w budynku "mleczarni" własną salę teatralną, gdzie zabudowano wspomniana scenę 

 rozbieralną. Doradcą zespołu była Janina Urbanowa. w swoim mieszkaniu w Szczytnikach przy pianinie uczyła członków 

 zespołu śpiewu, pomagała jej córka Krystyna. Tło muzyczne przedstawień wykonywał na harmonii miejscowy muzykant 

 Stanisław Wcisło - Ciemny. Był zwyczaj śpiewania po przedstawieniu ludowych i patriotycznych pieśni. Szczytnicki
 zespół Koła "Wici" śpiewał : hymn ZMW RP "Wici" - "Do niebieskich pował" lub pieśni Batalionów Chłopskich "Do boju
 o Polskę Ludową" albo pieśń Armii Krajowej - 'o Boże, skróć ten miecz". Koło M.W. "Wici" udzielało gosciny w swojej sali 

 teatralnej zespołom teatralnym Kół M.W. "Wici" z okolicznych wsi : Dąbrowa, Surówki, Szarów i Targowisko, zespołom KSM 

 parafii Brzezie i zespołowi Koła ZWM z Brzezia.

                                                                     DZIAŁALNOŚĆ  W  LATACH  1951 - 1957

 UrzĄdzono we własnej sali teatralnej w budynku mleczarni następujące przedstawienia : A. Fredro "Pan Jowialski"
 (1951 r. - Szczytniki, 1953 r. - Szczytniki, Cichawa, Słomiróg, Szarów), "Damy i huzary" (1953 r. - Szczytniki) ; J. Bliziński  

 "Pan Damazy" (1954 r. - Szczytniki) ; T. Hołuj "Dom pod Oświęcimiem" (1954 r. - Szczytniki) ; K. Korcel "Dom na Twardej" 

 (1954 r. - Szczytniki) ; J. Korzeniowski "Karpaccy górale" (1955 r. - Szczytniki, Niegowić) ; L. Rydel "Betlejem polskie"
 (1956 r. - Szczytniki), "Mundur swatem" (1952 r. - Szczytniki), "Wojskowa kuracja" (1953 r. - Szczytniki) i "Bosa królewna" 

 (1957 r. - Szczytniki, Brzezie).
 Skład zespołu :
 Janina Bułatówna, c. Władysława,
 Józefa Bułat - Szczurkowa,
 Stanisława Janik - Bułatowa,
 Zofia Janik - Sztucka,
 Daniela Klaperówna,
 Stanisława i Zofia Malotówny ze Świątnik,
 Melania Sądlówna,
 Danuta Skimina - Stawarzowa,
 Kazimiera Strojek - Skiminowa,
 Stanisława Wcisło - Prochwinowa,
 Eugeniusz Bułat, s. Stanisława,
 Kazimierz Bułat,
 Stanisław Bułat, s. Jakuba,
 Jan Dzierzbiński,
 Józef Gaj,
 Antoni Skimina,
 Jerzy Sobór,
 Stanisław Sochacki,
 Antoni Stawarz,
 Ferdynand Strojek, s. Ludwika,
 Józef Strojek, s. Szczepana,
 Józef Wcisło, s. Henryka,
 Stanisław Wcisło, s. Piotra
 
i inni.
 Na początku tego okresu zespół teatralny Koła ZMP wspierały Janina Urbanowa i Mieczysława Kuszlik.

 Po ich wyjeździe na stałe ze Szczytnik w latach 1953 - 56 zespołem opiekowała się Michalina Koziejowska z Bochni, 

 nauczycielka szkoły w Szczytnikach, m.in. pomagała w zakresie dekoracji i scenografii.
 Zespół teatralny w Szczytnikach zakończył swoją działalność pod patronatem Koła M.W. "Wici" wystawieniem jasełek 

 "Betlejem polskie" w grudniu 1956 r. i wodewilu "Bosa królewna" wiosną 1957 roku.

 Kraków dn. 14 XI 1998 r.                                                                                                                Jan Bułat

 

 

 

powrót do strony głównej